Huế, 40 năm sau Tết Mậu Thân, vết thương vẫn chưa lành (2024)

Thiện Giao, phóng viên đÃi RFA

Cách đây đúng 40 năm, trong chiến dịch Đông Xuân 1967 – 1968, Quân Đội Bắc Việt, dưới danh nghÄ©a là Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, đã đồng loạt tấn công vÃo 41 tỉnh, thÃnh phố, thị trấn và hÃng trăm thị xã miền Nam Việt Nam. Thời điểm cuộc tấn công diễn ra đúng vÃo giao thừa trong bối cảnh hai phía Bắc – Nam và cả quân đội đồng minh đã thoả thuận hÆ°u chiến 36 giờ đồng hồ để người dân được yên hưởng một Tết truyền thống trong hoà bình.

• Nghe bÃi tường trình nÃy
• Download story audio

Vi phạm thoả ước, Việt Cộng đã tấn công đúng vÃo giao thừa để dÃnh phần bất ngờ. Chiến trường Huế, một địa điểm chính yếu trong toÃn cuộc chiến, đã diễn ra ác liệt và kéo dÃi đến 25 ngÃy đêm. Khi quân đội Bắc Việt bị đánh bật ra khỏi thÃnh phố, người dân Huế nhận ra rằng, nhiều ngÃn người dân thường đã bị thảm sát, để rồi từ đó về sau, mỗi năm, Tết nguyên đán trở thÃnh ngÃy giỗ người thân của hÃng ngÃn gia đình ở cố đô Huế.

Tưởng niệm 40 năm biến cố Mậu Thân, đÃi Á Châu Tá»± Do xin kể lại cuộc thảm sát thông qua ký ức của chính những người trong cuộc, qua đối thoại trá»±c tiếp hay tÃi liệu lÆ°u trữ. Loạt bÃi gồm 5 phần, do biên tập viên Thiện Giao thá»±c hiện.

Khuya mùng Một, rạng sáng mùng Hai Tết Mậu Thân, tức là ngÃy 31 tháng Giêng năm 1968, Huế bắt đầu những ngÃy vui, nhÆ°ng bất ngờ chuyển thÃnh ngưỡng cá»­a vÃo địa ngục, khi tiếng súng bỗng hoà vÃo, rồi thay hẳn tiếng pháo…

Huế bị tấn công trong Chiến Dịch Đông Xuân 1967 – 1968 của quân đội miền Bắc chỉ một ngÃy sau các tỉnh, thÃnh phố, thị trấn khác của miền Nam.

Bị tấn công sau, nhÆ°ng Huế đã trở thÃnh chiến trường tÃn khốc nhất, dai dẳng nhất.

Nếu chấp nhận một định nghÄ©a, rằng những tiếng đạn pháo đầu tiên qui định giờ khắc bắt đầu cuộc chiến, thì Huế bắt đầu trở thÃnh chiến trường vÃo đúng 2 giờ 33 phút rạng sáng ngÃy 31 tháng Giêng.

Ông Nguyễn Phúc Liên ThÃnh, Phó Trưởng Ty Cảnh Sát Đặc Biệt Lá»±c Lượng Cảnh Sát Quốc Gia tại Thừa Thiên, kế lại:

“Cuộc tấn công Huế chính thức vÃo đêm mồng Một, ngÃy 31 tháng Một, 1968, rạng sáng Mồng hai Tết, lúc 2 giờ 33 phút. Những quả đạn Việt Cộng đầu tiên bắn vÃo phi trường Tây Lộc, bộ TÆ° Lệnh và một số địa điểm Quận 3, thị xã Huế.”

Huế đã nằm trong tay địch 25 ngÃy đêm liên tiếp. Khi quân đội Việt Nam Cộng Hoà cùng đồng minh Hoa Kỳ vãn hồi an bình cho Huế, với cao điểm là các trận tái chiếm Đại Nội, hạ cờ Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, dá»±ng lại cờ Việt Nam Cộng Hoà tại Kỳ ĐÃi ở Phu Văn Lâu ngÃy 22 tháng Hai, Huế đã trải qua hÆ¡n 3 tuần kinh hoÃng.

25 ngÃy thảm sát kinh hoÃng

Những kinh hoÃng không dừng lại với hình ảnh của chiến tranh và âm thanh của đạn pháo.

Huế, bắt đầu một cÆ¡n ác mộng khác nữa, khi người dân Huế bÃng hoÃng nhận ra, rằng nhiều ngÃn người dân đất thần kinh đã bị thảm sát, bằng nhiều cách khác nhau, trong đó có cả việc cột người ta lại thÃnh từng xâu, rồi đẩy xuống hố chôn sống. Đây là lời kể của những người chứng kiến tận mắt cảnh khai quật tá»­ thi nạn nhân.

Theo nhà báo VÅ© Ánh, đương kim Chủ Bút Nhật Báo Người Việt, Cá»±u Phóng Viên Mặt Trận Hệ Thống Truyền Thanh Quốc Gia Việt Nam Cộng HoÃ, thì: “Ngay tại Phú Thứ, bác sÄ© Lê Khắc Quyến nói với tôi lÃ: “Đây là cách giết người của người ở thời Trung Cổ.

Ông Võ Văn Bằng, Trưởng Ban Truy Tìm và Cải Táng Nạn Nhân Cộng Sản Tết Mậu Thân, hồi tưởng: “Các hố cách khoảng nhau. Một hố vÃo khoảng 10 đến 20 người. Trong các hố, người thì đứng, nÃo là nằm, nÃo là ngồi, lộn xộn. Các thi hÃi khi đÃo lên, thịt xÆ°Æ¡ng đã rã ra. Trên thi hÃi còn thấy những dây lạt trói lại, cả dây điện thoại nữa, trói thÃnh chùm với nhau. Có lẽ, họ bị xô vÃo hố thÃnh từng chùm. Một số người đầu bị vỡ hoặc bị lủng. Lủng là do bắn, vỡ là do cuốc xẻng.”

Mức độ kinh hoÃng dâng lên, từ từ, từng ngÃy, từng tuần, từng tháng. Rồi, đến ngÃy 19 tháng Chín năm 1969, tức là 20 tháng sau trận Mậu Thân, Huế vỡ oà với những phát hiện về vụ thảm sát tại Khe Đá MÃi thuộc quận Nam HoÃ. Người ta tìm ra khoảng 400 bộ hÃi cốt. Những hÃi cốt chỉ còn xÆ°Æ¡ng và sọ. Thịt da đã rữa và trôi đi theo dòng nước.

Huế 1968, là Huế của “chiều đi lên Bãi Dâu, hát trên những xác người.”

Huế 1968, là Huế của “đÃn con nay lớn khôn, mang gÆ°Æ¡m đao vÃo xóm lÃng.”

Huế 1968, là Huế của khăn sô vÃo áo tang trắng. Đó là những hình ảnh không thể nÃo quên với những ai đã một lần chứng kiến: “Mỗi lần nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế lÃm lễ, dân chúng đi lễ, cả nhà thờ mặc đồ trắng và để tang trắng cả nhà thờ.”, Trần Tiễn San, Trung Uý Tiểu ĐoÃn 39 Biệt Động Quân vÃo năm 1968.

“Dọc đường, từ đường Lê Lợi, các quận lên mồ chôn tập thể Ba Đồn toÃn khăn tang áo trắng.”, Nguyễn Phúc Liên ThÃnh, Phó Trưởng Ty Cảnh Sát Đặc Biệt Lá»±c Lượng Cảnh Sát Quốc Gia tại Thừa Thiên.

Những địa danh của Huế, vốn chỉ được biết trong cộng đồng cÆ° dân Huế, nay bỗng chốc, trở thÃnh đề tÃi bán tán của dÆ° luận, trên báo chí quốc gia, và cả quốc tế. Một Gia Hội, một Cồn Hến, một Chợ Thông, một Phú Thứ, một Khe Đá MÃi, một Bãi Dâu. Ai đã thắng trận chiến dÃnh lấy từng căn nhÃ, từng con đường của thÃnh Nội, kéo dÃi trong 25 ngÃy tại Huế? Ai thắng, có lẽ, không phải là điều quan trọng? Hay ít nhất không phải là điều quan trọng nhất.

Trách nhiệm thuộc về ai?

Người dân Huế quan tâm hÆ¡n đến câu hỏi: Ai đã giết, ai đã chết, ai sẽ chịu trách nhiệm những gì xảy ra trong gần 4 tuần lễ kinh hoÃng của Huế?

Học giả Douglas Pike, thuộc Phòng Thông Tin Hoa Kỳ, trong bản báo cáo hoÃn tất vÃo ngÃy 1 tháng Hai năm 1970 tại SÃi Gòn, đã viết, chỉ trong một trận Mậu Thân tại Huế, gần 4,800 thường dân đã chết và mất tích. Ông Pike kết thúc lời mở đầu của báo cáo bằng một khẳng định:

“Nếu báo cáo của tôi là một bản án đối với thái độ của người Cộng Sản, thì thật sự nó là như vậy đấy. Đơn giản vì thái độ ấy đáng bị lên án.”

Trong khi đó, trong một bÃi viết đăng trên số 33 tạp chí Indochina Chronicle, ngÃy 24 tháng Sáu năm 1974, tiến sÄ© Gareth Porter phản bác lại tất cả những gì ông Pike đã viết. Tiến sÄ© Porter nhận định rằng, vụ thảm sát Mậu Thân 1968 tại Huế, với chữ thảm sát để trong ngoặc kép, chỉ là một câu chuyện hoang đường phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ và chính quyền miền Nam lúc bấy giờ.

Đây là một kết luận đáng ngạc nhiên, vì ngay một cơ quan chính thức của nhà núơc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là Cục Văn Thư và Lưu trữ nhà nước từng gọi việc những người miền Nam di tản hồi cuối tháng tư năm 1975 là một “tội ác cưỡng ép di cư” cũng không dám đưa ra một kết luận tương tự như thế.

Có lẽ, không ai, xin nhấn mạnh, không có bất cứ ai, có đủ tÆ° cách và thẩm quyền để trả lời câu hỏi: Ai đã giết người dân Huế? Chỉ có thÃnh phố Huế và người dân Huế, những nạn nhân trá»±c tiếp của cuộc thÃm sát, và những người trá»±c tiếp tham gia công tác truy tìm, mai táng xác nạn nhân mới có thẩm quyền trả lời, và cả thẩm quyền để lên án.

Những nhân chứng của 40 năm trước hồi tưởng: “Theo những báo cáo của các cuộc cảnh sát các xã thuộc 13 quận của thÃnh phố Huế và tỉnh Thừa Thiên, do các xã báo cáo, khoảng 5,300 nạn nhân bị chôn sống tại tỉnh Thừa Thiên.”, Nguyễn Phúc Liên ThÃnh, Phó Trưởng Ty Cảnh Sát Đặc Biệt Lá»±c Lượng Cảnh Sát Quốc Gia tại Thừa Thiên.

“Vết thương đó vẫn chưa khô máu, vết sẹo đó mỗi lần trái gió trở trời vẫn đau xót xa.”, Huy Phương, cựu Phóng Viên Cục Tâm Lý Chiến.

Người Huế nói gì về biến cố Tết Mậu Thân?

Và hôm nay, người dân Huế thế hệ Mậu Thân, đang sống tại Huế, nói gì?

“Gió Nam thì vỗ về gió Nam, gió Nồm thì vỗ về gió Nồm. Ngã mô cũng khổ. Không theo thì chết. Không theo thì chôn…”

“Nó xô xuống, nó dập, khổ lắm. Ở Huế đây chết nhiều cái thê thảm!”

“ToÃn dân không Ã. Mà họ nói là ác ôn, ri khác. Ai chết thì chết. Tui chừ tui cÅ©ng sợ, tui không dám về lÃng.”

40 năm qua là 40 năm người dân Huế đón Xuân cùng lễ giỗ. Bốn mÆ°Æ¡i năm nhÆ°ng vết thÆ°Æ¡ng chÆ°a lÃnh. Năm nay, người dân Huế ở hải ngoại lại tổ chức lễ tưởng niệm 40 năm thảm sát Mậu Thân. Ở trong nước, giới chính quyền, giới quân sá»± thì tổ chức hội thảo khoa học về chiến dịch Xuân Mậu Thân 1968. Một trong các hội thảo được tổ chức tại Huế.

Đến nay, đứng trước những cáo buộc suốt 40 năm của những Việt Nam Cộng Hoà cÅ©, và của cả giới nghiên cứu quốc tế, nhất là Hoa Kỳ, Hà nội vẫn chÆ°a bao giờ có câu trả lời chính thức: Ai, bằng cách nÃo, và tại sao, đã giết hÃng ngÃn người Huế, trong đó có cả sinh viên, thanh niên, học sinh và phụ nữ.

Nhân ká»· niệm 40 năm biến cố Mậu Thân, ban Việt ngữ đÃi Á Châu Tá»± do chúng tôi xin được tái hiện lại, trong chừng má»±c có thể, dá»±a trên lời kể của những người trong cuộc, về những gì đã xảy ra tại Huế trong năm 1968.

Đó chẳng những là một cách để ghi lại những gì thá»±c sá»± xẩy ra trong chuỗi ngÃy kinh hoÃng ấy, mà còn là để tưởng nhớ những con người đã chết oan khuất, đớn đau trong một sá»± kiện lịch sá»­ mà không ít người muốn chôn vùi hay gây nhiễu.

Loạt bÃi nÃy gồm 4 chủ đề, trình bÃy các khía cạnh dân sá»± lẫn quân sá»± của trận Mậu Thân trên nền những ký ức về vụ thảm sát. CÅ©ng trong nội dung nÃy, hÃnh trình truy tìm và cải táng các mộ chôn người tập thể những tháng sau đó cÅ©ng sẽ được trình bÃy lại, theo lời kể của các nhân chứng, người Huế và cả các nhà báo theo dõi sá»± kiện nÃy.

Trên đây là bÃi thứ nhất trong loạt bÃi “Cuộc thảm sát Tết Mậu Thân 40 năm trước” do Thịên Giao thá»±c hiện. Trong bÃi kế tiếp, chúng tôi xin gởi đến quí vị những hồi ức về Huế, những ngÃy trước Tết Mậu Thân. Đối với người dân thường, Mậu Thân là một cái Tết bình thường nhÆ° bao cái Tết khác. NhÆ°ng, họ đã không ngờ niềm vui và những ngÃy hoà bình hiếm hoi đang nằm trong nỗi kinh hoÃng đang đến dần. Huế, những ngÃy ấy, nhÆ° lời nhà văn Nhã Ca trong hồi ký “Giải Khăn Sô Cho Huế,” “Đang mở cá»­a địa ngục.” Mong quý thính giả đón nghe.

© 2008 Radio Free Asia